Stichting FLORON: De wilde flora centraal

Het verzamelen van gegevens over wilde planten is leuk en zinvol. Floristen verzamelen dan ook in hun vrije tijd meer dan de helft van alle beschikbare floragegevens. Deze zijn van groot belang voor beherende instanties, overheden en onderzoekers. FLORON stelt zich ten doel het floristisch veldonderzoek op nationaal niveau te organiseren, te stimuleren en te coördineren. Er zijn honderden vrijwilligers in FLORON-verband actief. Het Landelijk Bureau zorgt voor begeleiding en methodische ondersteuning van floristen en voor controle en opslag van gegevens in de landelijke floradatbank FLORBASE. De gegevens uit de databank staan, samen met de bijbehorende expertise, ter beschikking voor wetenschappelijke onderzoek en onderzoek ten dienste van de bescherming van flora, vegetatie en milieu. Bij FLORON kunt u terecht voor inventarisaties, monitoring, het ontwerpen van meetnetten en natuurlijk voor gegevensaanvragen en analyses met behulp van FLORBASE-gegevens.

Lange traditie
Alhoewel FLORON nog een relatief jonge organisatie is, passen onze activiteiten in een lange traditie van het systematisch verzamelen en vastleggen van verspreidingsgegevens over de wilde flora. Al vanaf het begin van deze eeuw wordt er "gehokt" in Nederland. Per uurhok of kilometerhok hielden floristen op streeplijsten bij welke plantensoorten er voorkwamen. Al deze oude gegevens zijn aanwezig bij het Rijksherbarium in Leiden. Ze vormen een belangrijke referentie voor het huidige natuurbeleid en -beheer. Door de samenwerking tussen FLORON en Rijksherbarium zijn ook deze gegevens samen met de bijbehorende taxonomische en biogeografische expertise beschikbaar.

Excursies 1.tif: Het Landelijk Bureau van FLORON en de Afdeling Nederland van Rijksherbarium Leiden op excursie in Hollands Duin

VOFF
FLORON werkt samen met twaalf andere Particuliere Gegevensverzamelende Organisaties (PGO's) in de Vereniging Onderzoek Flora en Fauna. De VOFF ondersteunt de PGO's en behartigt hun gezamenlijke belangen. Het is een platform voor kennisuitwisseling en het ondernemen van gemeenschappelijke activiteiten. Zo verscheen het Jaarboek Natuur 1997 bij de VOFF. Dit geeft een overzicht hoe het met de Nederlandse flora en fauna gesteld is.

Soortbescherming
In internationaal verband is FLORON betrokken bij Planta Europa, een Europees netwerk van instellingen en organisaties die bescherming van planten in Europa nastreven. FLORON heeft van het Ministerie van LNV financiële steun gekregen om de initiatieven te coördineren die in dit verband binnen ons land ontplooid zullen worden.
FLORON participeert ook in het Platform Soortenbeschermende Organisaties (PSO), een overlegorgaan van organisaties die zich direct of indirect met de bescherming van de Nederlandse flora of fauna bezighouden. Mede dankzij de inzet van het PSO is er meer geld beschikbaar gekomen voor het opstellen en uitvoeren van soortbeschermingsplannen.


FLORISTEN EN PROJECTEN
Floristen vormen de kern van FLORON. Daarom organiseren we jaarlijks allerlei activiteiten voor uitwisseling en vergroting van de florakennis en ter versterking van de onderlinge band. De Districtcoördinatoren (DC's) spelen daarbij een belangrijke rol. Zij zijn op regionaal niveau het directe aanspreekpunt voor de floristen. DC's organiseren excursies en soms ook cursussen, die beginnende floristen de gelegenheid geven hun kennis te verbreden. Verder coördineren DC's de gegevensverzameling in de districten en onderhouden ze contacten met plaatselijke plantenwerkgroepen en terreinbeheerders. FLORON organiseert daarnaast meerdaagse kampen om floristen eens over de grenzen van het eigen district te laten kijken. In kleine groepen inventariseren we kilometerhokken in botanisch interessante gebieden, waarvan nauwelijks recente gegevens beschikbaar zijn. Vaak vinden we bijzondere soorten, waardoor de kampen regelmatig aandacht krijgen in de lokale en regionale pers.

Landelijke Variadag
Jaarlijks organiseert FLORON in Leiden de Landelijke Variadag, de ontmoetingsdag voor floristen. Er worden lezingen gegeven over uiteenlopende floristische onderwerpen, zoals de verspreiding van soorten, de flora van bepaalde gebieden of biotopen en natuurlijk de bijzondere vondsten. Ook komt er nieuws van FLORON aan bod en de resultaten van onze projecten. De dag biedt gelegenheid om medefloristen te ontmoeten, informatie uit te wisselen en herbariummateriaal van bijzondere vondsten te bekijken.

Inventarisatie-projecten
Floristen kunnen meewerken aan verschillende langlopende projecten waaronder het Totaalproject en het Rode-Lijstproject. Vaak wordt er ook nog een thematisch project georganiseerd zoals het Kruiskruidenproject in 1996-1997, waarbij gepoogd wordt in korte tijd zoveel mogelijk waarnemingen van een soort te verzamelen. In de toekomst zal ook deelname aan het Landelijk Meetnet Aandachtsoorten mogelijk zijn.

Excursies 2.tif: Floristen onderzoeken in kleine groepjes welke soorten in een kilometerhok voorkomen. Ook wateren en hun oevers worden grondig bekeken.

Totaalproject
Waarnemingen in het Totaalproject worden gedaan "per kilometer". Nederland is daartoe verdeeld in ruim 40.000 vakken van 1 km2, de kilometerhokken. Elk jaar wordt geprobeerd van zoveel mogelijk hokken een lijst samen te stellen van alle soorten die daar voorkomen. Op deze wijze ontstaat een vlakdekkend beeld voor heel Nederland. Binnen een kilometerhok worden alle verschillende biotopen bezocht en op een streeplijst wordt dan aangegeven welke soorten men aantreft. We kijken zowel in natuurgebieden als in het agrarisch gebied. Van a-soorten wordt ook de abundantie geschat met een eenvoudige aantalsschaal. Deze soorten zijn minder algemeen en zijn goede indicatoren voor bedreigende omstandigheden zoals verdroging, verzuring of vermesting.

FLORON heeft ook Meldingskaartjes voor bijzondere vondsten. Het betreft dan soorten die nieuw zijn voor de Nederlandse flora of die op ongewone standplaatsen buiten hun bekende areaal voorkomen. Dit levert nieuwe inzichten op over het gedrag of standplaatsen van soorten. Deze waarnemingen worden onder meer gebruikt bij het schrijven van de Flora van Nederland.

Excursies 3.tif: Floristen vinden ook wel eens iets lekkers: Trosbosbes in het Fochteloërveen, een nieuwkomer in de Nederlandse flora.

Rode-Lijstproject
De FLORON-Rode Lijst vermeldt alle bedreigde en potentieel bedreigde plantensoorten van Nederland. Deze soorten hebben de speciale aandacht van natuurbeheerders en het natuurbeleid. In het Rode-Lijstproject wordt informatie over standplaats en populatiegrootte van Rode-Lijstsoorten nauwkeurig vastgelegd. De plaats van de soorten wordt op een kaartje ingetekend.

FLORBASE
Alle waarnemingen van vrijwilligers worden opgenomen in FLORBASE, de landelijke floradatabank. Deze worden aangevuld met gegevens die door professionele instanties verzameld zijn zoals provincies, onderzoeksinstituten, waterbeheerders en natuurbeherende instanties. FLORON heeft een overeenkomst voor gegevensuitwisseling met de belangrijkste grote bronhouders. De Ministeries van LNV en VROM en RIZA financieren FLORBASE vanwege het grote algemene belang van een landelijke databank. FLORBASE-2c bevat 6,4 miljoen waarnemingen. Jaarlijks worden een half miljoen waarnemingen toegevoegd. De verspreidingskaarten in HIFN-2 zijn grotendeels gebaseerd op een bewerking van FLORBASE-2m.
De gegevens uit FLORBASE zijn voor derden tegen lage kosten aan te vragen. Ze vinden een brede toepassing. Het aantal gegevensaanvragen neemt nog steeds toe. FLORON levert ook ecologische interpretaties of bewerkingen van de gegevens. Omdat FLORBASE een landsdekkend, relatief gedetailleerd bestand is, zijn de gegevens zeer geschikt voor ruimtelijke analyses op regionaal en landelijk niveau, bijvoorbeeld de evaluatie van ruimtelijke ingrepen. De gegevensaanvragen weerspiegelen dit ook, zoals een selectie uit de toepassingen laat zien:

- Verandering in soortverspreidingspatronen
- Relatie tussen soortenrijkdom en versnippering
- Mogelijkheden voor natuurontwikkeling
- Soortenrijkdom van gradiënten
- Diverse milieueffectrapportages
- Regionale flora-atlassen
- Soortbeschermingsplannen
- Beheersplannen voor natuurgebieden


Doelsoorten
Doelsoorten zijn soorten die kenmerkend zijn voor natuurdoeltypen in Nederland. Vaak zijn ze zeldzaam of bedreigd; ongeveer driekwart is tevens Rode-Lijstsoort. Met behulp van FLORBASE-2c is een landelijk overzicht gemaakt van het aantal doelsoorten per kilometerhok en hun voorkomen binnen of buiten de Ecologische Hoofdstructuur (zie fig. 1 hieronder).

MEETNETTEN EN MONITORING
In het natuurbeleid en -beheer ontstaat er steeds grotere behoefte aan goede evaluatie van het eigen handelen. Dat vraagt om het opzetten van meetnetten en gerichte monitoringprogramma's, waarmee sneller de al dan niet gewenste ontwikkelingen gesignaleerd kunnen worden. Meetnetten vormen de ideale aanvulling op vlakdekkende informatie. De databank biedt daarbij een uitstekend uitgangspunt voor de selectie van meetpunten.

Floristisch meetnet oevers zoete rijkswateren
FLORON voert voor RIZA (Rijkswaterstaat) het floristisch meetnet voor de oevers van zoete rijkswateren uit. Deze omvatten de grote rivieren, de zoete delta, het IJsselmeer en de Randmeren. FLORON heeft het meetnet opgezet en zorgt voor inventarisatie en voor de jaarlijkse rapportage over de verschillende watersystemen. Het meetnet is onderdeel van het programma Biologische Monitoring, waarmee Rijkswaterstaat de effecten van beheers- en inrichtingsmaatregelen op flora en fauna in zoete rijkswateren volgt. In een vierjaarlijkse cyclus worden ruim vierhonderd meetpunten geïnventariseerd op floristische samenstelling vanaf de waterkant tot aan de kruin van de winterdijk. Uitgaande van de voorkomende soorten, hun abundantie en natuurwaarde wordt voor verschillende biotopen in elk kilometerhok de floristische kwaliteit berekend. Deze vormt een maat voor de ontwikkeling van de verschillende biotopen zoals stroomdalgraslanden, hardhoutooibos of buitendijks grasland.

Landelijk Meetnet Aandachtsoorten
Het Landelijk Meetnet Aandachtsoorten is ontworpen in opdracht van en in nauwe samenwerking met het Centraal Bureau voor Statistiek en IKC-Natuur. Het is opgezet in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring dat gericht is op het aanpassen en ontwerpen van landelijke meetsystemen voor flora en fauna. Deze meetnetten leveren informatie ten behoeve van het landelijk beleid voor natuur, milieu, bos en landschap. Met behulp van het Landelijk Meetnet Aandachtsoorten moeten jaarlijks uitspraken worden gedaan over de populatieontwikkeling van zo'n 300 Rode-Lijstsoorten en doelsoorten. We maken zoveel mogelijk gebruik van reeds lopende meetnetten van professionele instanties. De methodiek sluit aan bij het Rode-Lijstproject. Zo kunnen we ook kennis die in het verleden verzameld is benutten. Bovendien zijn de floristen voldoende bekend met de methode om snel mee te kunnen doen aan het meetnet indien zij dat willen. Een proef met het Aandachtsoortenmeetnet gaat in 1998 van start.

Meedoen
Wanneer u mee wil doen met FLORON kunt u contact opnemen met het Landelijk Bureau in Leiden. Wij geven u dan het telefoonnummer van de dichtstbijzijnde districtcoördinator. Er zijn allerlei mogelijkheden. Om de sfeer te proeven kunt u met een excursie meegaan of aan een kamp deelnemen. U kunt dan kennismaken met de werkwijze van FLORON. Beginnende floristen kunnen samen inventariseren met meer ervaren floristen. Wanneer u het leuk vindt om op veel verschillende plekken naar bijzondere soorten te zoeken kunt u deelnemen aan het Landelijk Meetnet Aandachtsoorten.

Algemene informatie
Stichting FLORON
Landelijk Bureau
Postbus 9514
2300 RA Leiden
Telefoon 071-5273533
Telefax 071-5273511
E-mail: FLORON@rulrhb.leidenuniv.nl
Website: [u]www.floron.nl[/u]
Postbank 5914207

Bestuur
Niels Jeurink (voorzitter)
Peter van Helsdingen (penningmeester)
Norbert Daemen
Hans Grotenhuis

Landelijk Bureau
Baudewijn Odé (directeur)
Kees Groen (Analyses)
Wout van der Slikke (FlorBase/vrijwilligerszaken)
Theo Peterbroers (Databasebeheer)
Bart Vreeken (Inventarisaties)
Ruud Beringen (Meetnet Zoete Wateren)
Arnout-Jan Rossenaar (Meetnet Zoete Wateren)


Districten en Districtcoördinatoren (DC's) (Districten FLORON.tif
1. Groningen-Oost: Anneke Nieuwenhuijs
2. Groningen-West: Willem Stouthamer
3. Friesland-Oost: Harry Waltje
4. Friesland-West: Gertie Papenburg
5. Drenthe: Ben Hoentjen
6. Beneden-IJssel: Piet Bremer
7. Twente: Otto Zijlstra
8. Achterhoek: Fred Bos
9. Gelderland-West: Ineke Jansonius
10. Flevoland: Egbert de Boer
11. Utrecht: Wim Vuik
12. Noord-Holland Noord: Jaap Groot
13. Noord-Holland-Midden: Aart Swolfs
14. Groot-Amsterdam: Norbert Daemen
15. Hollands Duin: Joop Mourik
16. Zuid-Holland-Zuid: Adrie van Heerden
17. Zeeland: Justus van den Berg
18. Noord-Brabant Markiezaat: Petra van der Wiel
19. Noord-Brabant-Oost: Joep Spronk
20. Noord-Limburg: Leo Spoormakers
21. Zuid- en Midden-Limburg: Marian Baars
22. Gelderland-Midden: Niels Jeurink
23. Noord-Brabant Baronie: Peter van Ruth

Zie de website (www.floron.nl) voor (e-mail)adressen en actuele informatie.